Tükürük Bezi Taşları (Sialolit / Sialolitiazis)

Tükürük bezlerinin dokusu içinde veya tükürük kanallarında oluşan kalsiyum birikintilerine tükürük bezi taşı (sialolit) denir. Bu taşların oluştuğu duruma ise sialolitiazis adı verilir.

Tükürük üretimi ve ağız ortamının nemlendirilmesi; parotis, submandibular ve sublingual bezlerden oluşan üç çift büyük (majör) tükürük bezi ile yüzlerce küçük (minör) tükürük bezi tarafından sağlanır.

Sialolitler çoğu zaman büyük tükürük bezlerinde ve kanallarında gelişen kalsiyum kristalleridir ve kanalın tıkanmasına yol açarak belirti verir.

Tükürük Bezi Taşları En Çok Nerede Görülür?

En sık submandibular (çene altı) tükürük bezinde görülür. Bunun nedeni bu bezin salgıladığı tükürüğün daha yoğun ve kıvamlı olmasıdır. Daha az sıklıkla:

• Parotis (kulak önü) bezinde

• Sublingual (dilaltı) bezde

• Minör tükürük bezlerinde

taş oluşabilir.

Submandibular bezde görülen taşlar genellikle daha büyük, parotis bezindeki taşlar ise daha küçük boyutlardadır. Durum yetişkinlerde, özellikle 40 yaş sonrası daha sık görülür.

Sialolit yani tükürük bezi taşı, çok büyük oranda majör tükürük bezlerinde ya da kanalında oluşan ve tükürük kanalının tıkanmasına yol açan kalsiyum kristalleridir.

Tükürük Bezi Taşı Oluşumunu Artıran Etkenler

• Yetersiz sıvı tüketimi

• Tükürük üretimini azaltan durumlar: hastalık, bazı ilaçlar, yaşlılık

• Tükürük kanallarının yapısal darlığı

• Antihistaminikler, tansiyon ilaçları gibi tükürük akışını azaltan ilaçlar

• Bölgesel enfeksiyonlar

• Yetersiz beslenme

• Elektrolit bozuklukları

• Bazı genetik sendromlar

Bu faktörler tükürüğün yoğunlaşmasına, kanal içinde birikmesine ve kristalleşerek taş oluşturmasına zemin hazırlar.

Tükürük Bezi Taşı Belirtileri

Tükürük bezi taşları, kanal tam tıkanmadıkça çoğu zaman belirti vermez. Tıkanma belirginleştiğinde şu bulgular ortaya çıkar:

• Yemek sırasında artan çene altı veya yanakta ağrılı şişlik(asitli veya ekşi yiyeceklerle belirti daha da şiddetlenir)

• 
  

• Taş küçükse:

  • Yemek sırasında şişlik oluşur,

  • Yemekten sonra geçicidir, tekrar yemekle geri gelir.

  • 
    

• Enfeksiyon gelişmişse:

  • Şiddetli ağrı

  • Bölgesel sıcaklık artışı

  • Komşu lenf bezlerinde şişme

  • 
    

Bu şikâyetler özellikle submandibular bez taşlarında tipiktir.

Tükürük Bezi Taşı Tedavisi

Tedavi, taşın boyutu, kanalın genişliği ve enfeksiyon varlığına göre planlanır.

1. Sialendoskopi (Endoskopik Taş Çıkarma)

Taş kanaldan daha büyük değilse en uygun yöntemdir.

• İnce bir endoskop ile tükürük kanalının içine girilir.

• Tanı ve tedavi aynı seansta yapılabilir.

• Taş direkt olarak çıkarılır.

• Minimal invazivdir ve bez korunur.

2. Taşın Kırılması (Lazer veya Şok Dalga ile)

Taş kanal çapından büyükse:

• Lazer veya özel cihazlarla taş parçalara ayrılır,

• Parçalar endoskopik olarak çıkarılır.

3. Manuel Çıkarma

Taş kanal çıkışına çok yakınsa:

• Cerrah, taş üzerine bastırarak

• Elle dışarı alınmasını sağlayabilir.

4. Cerrahi Çıkarma

Taş büyükse veya bölgede kronik iltihap gelişmişse:

• Lokal veya genel anestezi altında cerrahi kesi ile taş çıkarılır.

5. Tükürük Bezinin Alınması

İlerlemiş, tekrar eden enfeksiyonların olduğu veya taşın bez içinde yerleşik olduğu vakalarda:

• Tüm tükürük bezinin çıkarılması gerekebilir.

• Bu işlem sadece gerekli durumlarda tercih edilir.

Tükürük bezi taşları erken müdahale edildiğinde genellikle kalıcı hasar bırakmadan tedavi edilebilir. Uygun yaklaşımın belirlenmesi, taşın yeri ve büyüklüğünün doğru değerlendirilmesine bağlıdır.